De Hongerige Stad

Het is niet dat het allemaal nieuw is. Delen van het verhaal dat Carolyn Steel vertelt in haar lezing over De Hongerige Stad, zijn elders in te zien of te horen. Over hoe erg het is gesteld met ons wereldvoedselprobleem. Over hoe we enorm veel voedsel naar onze massaal grote steden moeten transporteren. Over hoe we in de loop der jaren mensen in dozen zijn gaan stoppen (flats) en als logisch gevolg daarvan voedsel ook in dozen zijn gaan stoppen (supermarkten). Over hoe die supermarkten daar vervolgens heel efficiënt in zijn geworden en een heleboel eten voor een hele lage prijs verkopen. Over hoe voedsel daar zo massaal wordt aangeboden, dat het letterlijk waardeloos is geworden. Over hoe we dat dus naar binnen smijten (een derde van de maaltijden in US en Engeland is fast-food, 19% wordt in de auto genuttigd) of het in de prullenbak dumpen (de helft van al het voedsel in de US wordt weggegooid).

Tot zover niks nieuws. Hoewel er zeker iets aanstekelijks zit in de manier waarop ze dit allemaal smakelijk vertelt in De Balie vanavond. Steel is op PR-tour vanwege de verschijning van de Nederlandse vertaling van haar boek. En na drie dagen lezingen en interviews door het hele land, heeft ze er nog altijd lol in. Ze sleept ons door de recente geschiedenis, laat zien hoe een stad als Rome aan zijn eten kwam. Laat met goed gekozen plaatjes en een paar feiten en cijfers (wist je dat voor de productie van 1 calorie aan eten 10 calorieën aan energie/brandstof nodig zijn?) de absurditeit van ons systeem zien. En neemt ons mee in een soort ‘storytelling’ die ik me maar al te graag laat aanleunen.

Toch zit naar mijn idee zit de werkelijke waarde van haar betoog in iets anders. Ze verheldert hoe wij – met elkaar – dit systeem hebben geschapen. Hoeveel absurde tegenstellingen wij rond voedsel hebben gecreëerd. Maar dat de oplossing niet ligt in een keuze voor het één en tegen het ander. Dat het niet gaat om de stad of het platteland. De supermarkt of de boerenmarkt. De industriële voedselproductie of de biologisch kleinschalige. Vlees of geen vlees. Het gaat er juist om wat er gebeurt als die twee extremen samenkomen. Of – nog spannender – wat er tussen die extremen in verborgen zit.

Dat klinkt wat cryptisch en filosofisch. En dat is het natuurlijk ook. Steel stelt dat de oplossingen voor de ‘puinhoop’ (mijn woorden) die we van ons eten hebben gemaakt, in het eten zelf ligt. We moeten als het ware door het voedsel heen leren kijken  om de oplossing te gaan zien. “Als je praat over voedsel, dan praat je over leven, over wie wij zijn”, betoogt Steel. “De vraag die je dus eigenlijk moet beantwoorden, is: wat is een goed leven?”. Nu wordt het interessant. Ze schetst hoe ons huidige voedselsysteem lijkt op een ijscoupe met een hele brede poot. De coupe zelf vertegenwoordigt de hoeveelheid producenten die allemaal een stukje van de totale hoeveelheid eten maken. En de poot vertegenwoordigt een grote hoeveelheid consumenten. De bottleneck – letterlijk – zit dus in dat hele smalle punt waar de coupe en de poot samenkomen. Hier zitten de inkopers van de supermarkten, dat zijn er maar een paar, die bepalen wat wij eten en hoeveel wij ervoor betalen. Aan hen hebben we dus de macht over ons eten in de loop der jaren uit handen gegeven.

En de oplossing ligt dus hierin dat wij, of we nu consument of ondernemer zijn, de zeggenschap over ons voedsel terugpakken. We leven in een netwerksamenleving. Iedereen kan elk moment van de dag communiceren met wie ook ter wereld, zonder tussenkomst van welke macht dan ook, als je Google even buiten beschouwing laat. Dit grillige, niet georganiseerde en tamelijk chaotische netwerkmodel  zouden we ook op ons voedselsysteem moeten gaan toepassen. Vergaande democratisering van ons voedsel dus.  Voedselnetwerken en growing communities bouwen. En overal in het land visies maken over hoe we ons voedselsysteem kunnen laten aansluiten bij de inrichting van onze samenleving en de civil society. En economische systemen creëren die recht doen aan deze manier van naar ons eten kijken.

Steel geeft geen oplossingen waar ik morgen gelijk mee aan de slag kan. Maar het is toch fijn dat er mensen zijn die op zijn minst een poging doen het gehele systeem te doorgronden. En dit aanstekelijk kunnen vertellen en opschrijven. Ik ga ervan uit dat het boek lezen tenminste net zo sappig is als haar live horen en zien.

De hongerige stad
Hoe voedsel ons leven vormt

Uitgever: NAi Uitgevers, 340 pagina's, ISBN 978-90-5662-805-5, € 19,95
Maart 2011 http://www.naipublishers.nl/architectuur/hongerige_stad.html